Oorlog en bevrijding: alle reden om te zwijgen

Vrouwen die tijdens de oorlog een kind kregen van de bezetter of van een Nederlander die met de bezetter meewerkte, hadden het na de bevrijding moeilijk. Er was alle reden om te zwijgen over de mogelijke vader van hun kind. Er is niet veel gearchiveerd omdat de zich terugtrekkende Duitsers veel dossiers vernietigd hebben.

Het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) is ondergebracht in het Nationaal Archief in Den Haag. Daar is vastgelegd welke Nederlanders na de oorlog zijn vervolgd voor collaboratie en oorlogsmisdaden. Vrouwen die in de oorlog een relatie hadden met een Duitser en na de oorlog met de rechtspleging te maken kregen, staan hierin vermeld. Het archief is tot 2025 niet openbaar toegankelijk, voor inzage kun je een schriftelijk verzoek indienen. Verder heeft het NIOD, het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies in Amsterdam ook een aantal dossiers over door Duitsers verwekte kinderen in haar bezit.

Rolf:

Ik ben van 1944. Pas toen ik in militaire dienst ging in de jaren zeventig bleek dat de man die ik altijd vader heb genoemd niet mijn echte vader is. Op mijn geboortebewijs stond bij ‘vader’ niets ingevuld. Mijn moeder kwam na wat doorvragen op de proppen met de naam van mijn echte vader en een foto waarop ze samen stonden. Een knappe man in uniform. Hij kwam uit de buurt van München. Ik was verbijsterd en heb niet verder gevraagd. Pas na haar overlijden ben ik op zoek gegaan. Maar er is in Nederland niets te vinden. Uiteindelijk heb ik de archieven in Berlijn aangeschreven. Mijn echte vader bleek vrij snel na de oorlog overleden te zijn. Hij had nog twee kinderen gekregen, maar die wisten van niets en wilden geen contact. Ik ben wel een keer in een opwelling naar zijn geboorteplaats gereden om rond te kijken, maar het heeft me niets gebracht. De broers en zussen met wie ik opgegroeid ben, beschouw ik als mijn echte familie, en die leven met me mee. Gelukkig had mijn moeder een foto en een naam voor me, ik hoor van lotgenoten dat veel moeders hun geheim mee het graf in nemen.

Via de Wegwijzer Voor De Oorlogsarchieven -te vinden op archievenwo2.nl- kun je zoeken. Kom je niet verder, dan helpt de werkgroep ‘Herkenning’ met je zoektocht, via werkgroepherkenning.nl. Een laatste mogelijkheid is het archief in Berlijn: Duitse militairen moesten het melden als ze een kind verwekten in bezet gebied. Zie hiervoor de link dd-wast.de.

Bevrijdingskinderen

Met de bevrijding in 1945 kwamen de geallieerden ons land binnen. Het was feest en er werden onwettige kinderen geboren, soms als de bevrijder alweer terug naar zijn eigen land was. Voor de vrouwen die direct na de oorlog met een kind achterbleven, was het leven hard. Ze hadden geen recht op bijstand of een uitkering en er was woningnood. Maar ook de moraal speelde een rol.

Sienie:

Hij heette Johnnie en kwam uit Canada. Een week lang dacht ik dat we voor elkaar bestemd waren. Toen verdween hij uit mijn leven. Mijn vader was een driftige man, thuis werd een hel. Er werd op me ingepraat om het kind te laten adopteren, dan zou het een beter leven krijgen want alles was nog op de bon: voedsel, kleding, er was woningnood. Toen het kind geboren was, keek de buurt me erop aan: je werd veroordeeld om je zondige leven. Als ik de kinderkleertjes gewassen had, hing mijn moeder ze op de veranda tussen twee grote lakens, zodat het minder opviel. Uiteindelijk ben ik bij een vriendin ingetrokken, zij vertelde in de buurt dat mijn man was overleden, toen kreeg ik rust. Ik begrijp dat mijn dochter vragen heeft, maar ik sla dicht als ze er over begint.

 Alleenstaande moeders uit die tijd hebben vaak trauma’s opgelopen en zwijgen over hun verleden. Soms bouwden ze een nieuw bestaan op met een andere man, of werden ze gesteund door hun omgeving. Maar het krijgen van een kind zonder echtgenoot bleef een schande. Een deel van de bevrijdingskinderen én een deel van de oorlogskinderen kwam uiteindelijk in weeshuizen terecht.

In Nederland was een Stichting Bevrijdingskinderen actief. In de jaren negentig werd ook in Canada een Veteranenvereniging actief, die op zoek ging naar kinderen van Canadese militairen in Nederland. Van de bevrijders leeft inmiddels vrijwel niemand meer, waardoor de lotgenotengroepen zijn opgeheven.

Ben je een (klein-)kind van een oorlogsveteraan of van een Duitse militair, dan wordt de mogelijkheid om je familiegegevens te vinden steeds kleiner, omdat degenen die iets wisten over jouw ouders of grootouders vaak niet meer leven. DNA-onderzoek is dan vaak de enige mogelijkheid die overblijft.